Министерство культуры Республики Бурятия
БУ СБДЭЗ «БУРЯАДАЙ ГҮРЭНЭЙ Х. НАМСАРАЕВАЙ НЭРЭМЖЭТЭ АКАДЕМИЧЕСКЭ ДРАМЫН ТЕАТР»
Режим работы кассы
с 10:00 до 18:30,
перерыв с 14:30 до 15:00,
без выходных
8 (3012) 222-537
Республика Бурятия
г.Улан-Удэ, ул.Куйбышева, 38
09
июня
Эржена Жамбалова. Буряад театр ээлжээтэ хаһаяа дүүргэбэ

Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряад драмын театр ээлжээтэ хаһаяа июниин 6-һаа түгэсэхэнь. Манай “Буряад үнэн” Хэблэлэй байшан түрэл театртаяа дүрөө нэгэдүүлэн, түрэлхи һайхан хэлэеэ хүгжөөхэ, нэбтэрүүлхэ ажал ябуулдаг хадаа Буряад театр тухай мэдээсэжэ байдаг заншалтайбди. Энэ удаа театрай уран һайханай талые даагша Эржена Жамбаловатай уулзажа, үнгэрһэн театральна хаһа болон түсэблэгдэн хэгдэжэ байһан ажал хэрэгүүд тухайнь хөөрэлдэбэбди.

- Эржена Зугдаровна! Буряад драмын театраймнай үшөө нэгэ хаһа түгэсэбэ гээшэл даа. Энэ хаһа хэр үрэтэй байгаа гээшэб?

- Энэ театральна хаһын нээлгэн хүшэрхэншье, орёохоншье байһан аад, аргагүй гоёор эхилээ гэжэ тэмдэглэлтэй. Ушар юуб гэхэдэ, Москваһаа Евгений Вахтанговай нэрэмжэтэ театр ерэжэ, үндэр хэмжээнэй зүжэгүүдээрээ манай харагшадые баясуулаа бшуу. “Алтан сэргэ” гэһэн уласхоорондын театральна фестивалиин шугамаар «Ромео ба Джульеттэ» гэһэн зүжэгэй туршалга табигдаа бэлэй. Тиигэжэ энэ туршалга бүтээл боложо, энэ хаһын премьерэ боложо үгөө. Залуушуул, дунда наһанай зон ехэ олоор зүжэгүүдтэ ябаа. Энэмнай хадаа бидэнэй мүнөө зүб шэглэлээр ажалаа ябуулжа байһыемнай гэршэлнэ. 2000-аад онуудта театр гастрольнуудта хүдөө нютагуудаар ябахаяа болиһон хадань хэдэн үе зон Буряад драмын театргүйгөөр хүмүүжүүлэгдээ. Тэдэнэр мүнөө 30-40 наһатай зон Улаан- Үдын ажаһуугшадай ехэнхи хубинь болонхой. Тэдэнэр “Буряад театр юун гээшэб” гэжэ ойлгохо, мэдэрхэ ёһотой бшуу. Тиимэһээ тэдэнэй анхарал театр руу татуулха ехэ шухала байна.

- Энэ хаһын гол премьерэ-“Үнгэрһэн сагай һэбшээн” гэжэ зүжэг табигдаһан зорилгоёо дүүргээ гээшэ гү?

- “Үнгэрһэн сагай һэбшээн” манай театрай эгээл урагшатай ажал гэжэ һанагдана. Юуб гэхэдэ, театральна критик Анна Степанова апрель һарада Улаан-Үдэ ерэхэдээ, энэ зүжэгыемнай хараад, ехэ һайхашаажа, онсо тэмдэглэһэн байгаа. Зүжэг табиха бүхэндэмнай, ехэ олон харагшад сугларна. Һаяхан Агын тойрогто, Үбэр Байгалай хизаарай түб Шэтэ хотодо энэ зүжэгөө табяабди. Илангаяа Агын тойрогто энэ зүжэг ехэ амжалтатай үнгэрөө. Харагшад амяа татан, зүрхэеэ хүдэлгэжэ, зүжэгэй удха сэдьхэлээрээ гаргажа хараа. Юуб гэхэдэ, тэдээндэ зүжэгэй нюурнууд, үйлэ хэрэгүүдэй болоһон газар дайда- Могойтын станци, Бооржын тала гэжэ нэрэнүүд тон дүтөөр харагдаа ха юм даа. Агаһаа гастрольһоо ерэхэдээ, өөһэдыгөө хангаад, мүнгэн олзотойшье ерээбди. Мүнөө энэ мүнгөөр Монгол орондо “Гэгээн Мууза” гэһэн уласхоорондын фестивальда хабаадахаяа ошохомнай. Агын тойрог гастрольдо гараһанаймнай дүн хадаа театр гастрольдо гаражал байха ёһотой гэжэ үшөө дахин мэдэрбэбди. Гастролиин хэмжээнүүдтэ мүнгэн зөөри дээрэһээ үгтэдэггүй. Тиигэжэ олзоёо олохын тула гастрольнууд хэрэгтэй.

- Ямар бүтээлээр энэ жэлэй хаһа түгэсэхэтнайб?

- Монголһоо ерэн сасуугаа үхибүүдэй зунай амаралтын эхиндэ үльгэртэ зүжэгүүдые табихабди. Июниин 4-5-да хоёр ехэ концертнэ программанууд табигдаха, июниин 6-да «Улейн басагад” гэһэн зүжэгөөр хаһаяа дүүргэхэмнай. Юундэб гэхэдэ, энэ зүжэгнай табигдаһаар 15 жэл болохонь. Артистнарнай зохёохы экспедицидэ Хориин аймаг гараад лэ, зунайнгаа амаралтануудта гараха. Тиигэһээр август соо ажалнай эхилээд, шэнэ театральна хаһадаа бэлэдхэл эхилхэ. Зохёохы экспедицинүүдтэ гарадаг болообди. “Үнгэрһэн сагай һэбшээн” гэһэн зүжэг табихын урда тээ бүлэг артистнарнай Шэнэхээн нютаг экспедицидэ гаража, ехэ үрэ дүнтэйгөөр энэ зүжэг табигдаа. Тэрэ сагай үйлэ хэрэгүүдэй тохёолдоһон газартай танилсажа, түүхын гэршэнүүдтэй уулзажа, хөөрэлдэжэ, тэрэ үеын дуун, заншалта байдал бодото дээрэнь үзэхэдэ, ехэ олон мэдээсэл артистнар абана ха юм. Эдэ бүгэдые мэдэхэдээ, залуу артистнар досоогоо “би-буряадби” гэһэн мэдэрэл түрүүлдэг.

Агууехэ классигууд байнал даа, тэдэниие табихада, һайн, харин өөрынгөө арадай түүхэ, өөрынгөө уг гарбал мэдэжэ ойлгохо, тэрээн тухай хөөрэхэ гээшэ эгээл ехэ үнэ сэнтэй һүлдэ ха юм даа.

-Юундэ Хориин аймаг экспедицидэ гарахабта? Ямар нэгэ ехэ бүтээл- зүжэгтэ баһал бэлдэлгэ болохо гү?

- Тиимэ даа. Манай артистнар Хориин Дүүмын байгуулалтын 1700-гаад онуудай оршон байдал руу шунгаха. Шэнэ театральна хаһада Базар Барадинай зохёолнууд дээрэ үндэһэлэгдэн, зүжэг табигдаха. Тэрэ үеын түүхэ бэшэгүүд, түүхэтэ баримтын дансанууд, түүхэтэ домогууд шудалагдаха, шэнжэлэгдэхэ. Хориин Дүүмын байрын һуури, Иринцеев гэжэхэн гээшэб, Анаагай дасан юундэ табяаб, Иринцеев юундэ хориин угайхидта угайнь бэшэг бэшүүлээб, талын тэгэн дунда шулуун 11 шулуунай тэбхэнсэг хүшөөнүүдээр барилга бүтээгээ гээшэб гэхэ мэтэ олон асуудалнуудта харюу бэдэрхэ шухала. Тэрэ газарай наһатайшуул энэ үйлэ хэрэгүүд тухай хэлэдэггүй саг байгаа, гэбэшье мүнөө болотор түүхэ мэдээсэлнүүд угаараа дамжуулагдажал байгаа бшуу. Харин хойто жэлынь Ойхон руу экспедицидэ гараад,баһал нэгэ түүхэ домогто бүтээл бии болохо ёһотой.

- Үшөө ямар зүжэгүүдые ерэхэ хаһада хүлеэн абахамнай гээшэб?

- Мүнөө жэлэй Агуу Илалтын һайндэртэ зорюулагдаһан ехэ концерт- наада табихадаа, зүжэглэмэл үйлэ харуулаа бэлэйбди. Мүнөө хаһада тэрэ темэ хүгжөөгдэхэ. Балдан Ябжановай “Эхын дуудалга” нэгэ актна зүжэг болоод гаража магад, мүн үхибүүдтэ зорюулагдаһан Светлана Алексиевичэй “Һүүлшын гэршэ” гэһэн номоор зүжэг бэлдэгдэхэ. Үхибүүдэй нэрэһээ дайн тухай хөөрэхэдэ, мүнөө үеын үхибүүд дайнай үйлэ хэрэгүүдые тон дүтөөр ойлгохо, ямар аймшагтай, гал дүлэтэ дайн гээшэб гэжэ мэдэрхэ болоно.

Гэбэшье, Уран һайханай совет ерэхэ хаһада табигдаха зүжэгүүдые үшөө баталаадүй, тиимэһээ энээн тухай мэдээсэл үгэхэдэ, эртэ байна. Гэхэ зуура, 2017 он театрай ойн баярта жэл гээшэ, тиимэл хадань 16 ондо ехэл удха шанартай зүжэгүүд бэлдэгдэхэ болоно.

Ерэхэ жэлдэ манай артистнар: Чингис Гуруев сентябрь соо, харин Михаил Елбонов октябрь соо гээд, наһанайнгаа ойн баярнуудые тэмдэглэхэ. Энэ хэмжээнүүдтэ баһал бэлдэлгэ болохо.

-Һүүлэй үедэ танай театрые дэмжэдэг бүлэгтнай “Буряад театр” гээд бренд- һүлдэ тэмдэг ехэтэ нэбтэрүүлдэг болоо. Теэд арад зон хэзээдэшье танаа “Буряад драмын театр” гэжэ нэрлэдэг зандаа. Энэ юун болоноб, зорюута “драмын” гэһэн үгэ унагаана гү, али иигэжэ онсо тэмдэглэнэ гүт?

- Буряад театр гэжэ онсо тэмдэглэлтэй. Юуб гэхэдэ, Буряад театр хадаа дэлхэй дээрэ ори гансахан заповедник шэнги, бүхы буряадай нюуса хадагалагдаха зэргэтэй. “Байгал” театр дуу, хатарай гайхамшаг театр ха юм даа, Буряадай оперно театр итальян оперын үндэһэтэй гээшэ ха, манай буряадай заншалта соёлой һалбари бэшэл даа. Тиимэһээ Буряад театр тусхай заповедник болоно, харин бидэ булта егерьнүүд-харуулшад гээшэбди. Буряадайнгаа хэлэ, ёһо заншал унтараажархингүй хадагалжа, хүгжөөжэ байха-- манай уялга.

- Гэхэ зуура, танай залуу артистнарай олонхинь түрэлхи буряад хэлэеэ ехэ муугаар мэдэхэ, уһан шэнгеэр урадхуулжа байдаггүй, түл-мүл гэхэнь эли байдаг. Энэ талаар ажал ябуулагдана гээшэ гү?

- Үнэхөөрөөшье, залуушуул соомнай буряад хэлэндээ муу зон бии. Аха артистнар тэдээнтэй ажал ябуулдаг, буряад хэлыень үзүүлдэг. Жэшээнь,Дабацу Юндунова Чингис Гуруев хоёр тэдэниие буряад хэлэндэнь һургадаг, хэлыень зүбөөр табидаг, шалгадаг. Юрын байдалдаа манай артистнар буряад хэлэн дээрээ харилсажал байдаг, теэд нютаг хэлээрээ зүжэгтөө дуугархаяа эшээд, ядалдадаг. Нютаг хэлэн гээшэ манай буряад хэлэнэй баялиг гээшэ гэжэ ойлгуулжал байдагбди.

- Залуу артистнарые зорилгото бэлдэлгэ хэжэ, һуралсалда эльгээхэ гээшэ гүт?

- Тиимэ даа, саашанхи ажалай урагшатай ябахын тула мүнөөнһөө артистнарые бэлдэжэ байха ехэл шухала ажал гээшэ. Мүнөө жэл хоёр залуу хүбүүд уран зураашанай һургуулида эльгээгдэхэ: нэгэниинь- уран зурааша-технолог, нүгөөдэнь-уран зураашан-сценограф гээд. Вахтанговай нэрэмжэтэ театрай дэргэдэхи Щукинска училищида найруулагшын мэргэжэлдэ манай нэгэ артист эльгээгдэхэ. Энэл училищитай одоол хэлсээ баталжа, 2016 онһоо 13 оюутадые артистын мэргэжэлдэ һургахабди. Тиимэһээ энэ һуралсалай жэлдэ Буряад ороной бүхы аймагуудаар болон Агын, Усть -Ордагай тойрогуудта буряад хэлэтэ бэлигтэй үхибүүдые бэдэрэлгын ажал ябуулхамнай. Зүгөөр, юрэ яагаад шүлэг уншанаб гэжэ бэлигыень шалгаха бэшэ, харин тэдээнтэй тренинг-һуралсал, театральна хэшээлнүүдые үнгэргэхэбди. Миин лэ “Баатар-Дангинанарай харалган” бэшэ, харин театрай онсо бэлиг шадабари шалгаха болоно. Намартаа тэдээндэ даабари үгөөд, хабарынь тэдэнээ шалгажа, оюутад болгохобди. Гэбэшье, Буряад театрай артистнар болохо дуратай үхибүүд заабол буряад хэлэеэ мэдэхэ ёһотой. Анхан “бэлигтэйл даа, буряад хэлэндэ һуранааб даа” гэжэ һанадаг байгаа, теэд тэрэнь буруу, буряад хэлэндэ томо болошоһон зониие һургажа болохол аабза, теэд энэ ехэ хүшэр үйлэ гээшэ.

- Һайн даа, Эржена Зугдаровна! Буряад театртаа амжалта хүсэнэбди!

Цырегма Сампилова