Министерство культуры Республики Бурятия
БУ СБДЭЗ «БУРЯАДАЙ ГҮРЭНЭЙ Х. НАМСАРАЕВАЙ НЭРЭМЖЭТЭ АКАДЕМИЧЕСКЭ ДРАМЫН ТЕАТР»
Режим работы кассы
с 10:00 до 18:30,
перерыв с 14:30 до 15:00,
без выходных
8 (3012) 222-537
Республика Бурятия
г.Улан-Удэ, ул.Куйбышева, 38
10
сентября
Буряад драмын театрай 90-хи ойн баярта хаһын эхин тухай

Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй академическэ драмын театр 90-хи ойн баярта хаһаяа нээхэнь. Театрай ажал бурьялһаар, зунай амаралтаһаа гараад, зүжэгшэд ба ажалшад эршэтэйгээр ажалаа ябуулна. Хаһын эхин сагай түсэбүүд тухай театрай уран һайханай талаар хүтэлбэрилэгшэ Саян Жамбаловтай хөөрэлдөө эмхидхээбди.    

- Саян Цыдыпович, Буряад драмын театр 90-хи ойн баярта хаһаяа нээхэнь гээшэ.

- Тиимэ даа. Манай театр хадаа 1932 оной июлиин 7-й үдэр Намжил Балданогой «Таһалдал» гэһэн зүжэгээр нээгдэһэн түүхэтэй. Тиимэһээ 2022 оной июль һарада театрнай 90 жэлээ гүйсэхэнь. Энэ ойдо зорюулагдаһан олон хэмжээ ябуулганууд түсэблэгдэнхэй, 90 жэлэй ойн баяр үргэнөөр тэмдэглэгдэхэ. Баримтата киногой буулгабари бэлдэгдэжэ байна.

- Театральна хаһаяа жэл бүхэн шэнэ зүжэгээр нээдэг заншал бии ха юм, мүнөө ямар зүжэгээр нээгдэхэ гээшэб?

- «Үхэжэ ядашаһан король» гэһэн зүжэгээр нээгдэхэбди, хаһынгаа нээлгэ октябриин 1-эй үдэр гарганхайбди. Уран найруулагша Олег Юмов Эжен Ионескын «Король умирает» гэһэн пьесээр энэ зүжэг табяа. Манай тайзан дээрэ түрүүшынхиеэ «абсурд» гэһэн театрай жанр, түхэл бэелүүлэгдэбэ гээшэ. Үнгэрэгшэ хаһаяа энэ зүжэгээр хааха зорилготой байһыемнай, июлиин эхеэр локдаун соносхогдожо, сагһаа урид амаралтада гараха баатай болоо һэмди.

Зүжэгэй бии бололгодо гүрэнэй талаһаа мүнгэн һомологдоо, Буряад Уласай соелой яаманай грант шүүгээ һэмди, энэ ушарта ехэ баяртайбди.

Зүжэгые найруулан табилсаһан зон тухай хэлэхэ болоо һаа, пьесэеынь манай театрай синхрон оршуулгын диктор Дабацу Юндунова оршуулаа. Зүжэгэй ябажа байхада, Дабацу Ринчиндоржиевна гансаараа синхрон оршуулга уншадаг һаа, харин, мүнөө Баир Бадмаев зүжэгшэтэй хамта ород хэлэн дээрэ уншаха. Дуу хүгжэмэйнь талаар - Баттулга Галдмандах композитор, хатарай хүдэлсын талаар – Дарья Чернова хореограф уригдажа  хүдэлөө. Манай театрай абяа дууряа найруулагша Юрий Банзаров зүжэгэй гэрэл проекци бэелүүлхэ. Ахамад уран зурааша Натали-Кейт Пангилинан Олег Юмовтэй суг хамта тайзанай бүхы шэмэглэлэй ажал ябуулаа.  

Энэ зүжэгөө харагшадтаа гурбан үдэр харуулхабди, октябриин 1, 2, 3 –й үдэрнүүдтэ харагшадаа олоор уринабди!

- Зунай амаралтаһаа гараад, август, сентябрь һарануудта зүжэгшэдэй бүлгэм хэдэн тээшэ хубааржа, ажалаа ябуулна. «Шалхуу Рабдан» гэһэн зүжэгэй тушаалга үнгэрөө. Энээн тухай хөөрыт.  

- Улас дотороо арадайнгаа агууехэ уран зохёолшон, драматург Даширабдан Батожабайн 100 жэлые үргэнөөр тэмдэглэжэ байнабди. Даширабдан Батожабай хадаа манай театрай хүгжэлтэдэ аргагүй ехэ нүлөө үзүүлһэн, олон зүжэгүүдые бэшэжэ, театрай зохёохы ажалые урагшань түлхижэ ябуулһан хүн гэжэ үнэн зүрхэнһөө тоолодогбди. Бага наһан тухайгаа бэшэһэн «Шалхуу Рабданай хөөрөөн» гэһэн ном дээрэнь үндэһэлжэ, зүжэг бэлдэжэ байнабди. Премьера – октябриин 15, 16 –й үдэрнүүдтэ болохо.

Даширабдан Одбоевичай Сэсэгма басагантайнь нягта холбоо барилсаатайбди. Энэ тэрэ юумэнэй хэрэгтэй болоходо, хандадагбди, жэшээнь,  фотозурагуудые эрихэ саг болодог. Мүнөө Батожабайн дурасхаалыень мүнхэлхэ хүшөө бодхоохо хэрэг ябуулагдажа байна. Үндэһэтэнэй номой сангай дэргэдэ тэрэ хүшөө табигдаха ёһотой. Тиигээд Сэсэгма Даширабдановна энэ зүжэгэй премьерые нэгэ жаа хойшонь, тэрэ хүшөөгэй нээлгэнтэй нэгэдүүлэе гэжэ дурадхал оруулаа һэн. Теэд зүжэгнай гараха болзортоо гараха.

- Энэ намар театрай наадам-фестивальнуудаар баян, урилганууд манай хаягаар ороһоор гэжэ мэдэнэб…

- Жэл бүхэн иимэрхүү байдал тогтодог, олон наадамуудай эмхидхэгшэд  харгы ба буудалай мүнгыетнай даахабди гээд уридаг. Теэд, харагшадаа орхёод фестивальнуудаар зайжа ябахань бэрхэ гээд олон наадамуудай урилгыень тогтоонгүй, хаһаяа эхилдэгбди. Харин, мүнөө жэлэй дүрбэн ехэ фестивальнуудта хабаадаха гэжэ шиидээбди.

Сентябриин 7-ой үдэр «Крымская театральная осень» гэһэн наадам-фестивальда манай театрай «Старик и море» гэжэ монозүжэг амжалтатай хабаадажа бусаба. Энэ наадам хадаа манай гүрэнэй элдэб арадуудай үндэһэтэнэй театрнуудые суглуулдаг фестиваль гээшэ. Гурбадахияа үнгэрбэ, жэл бүхэн сэдэбынь ондоо байдаг. Түрүүшынхиеэ үнгэргэхэдөө, ород уран зохёолой бүтээлнүүдээр найруулагдаһан зүжэгүүдые уряа һэн. Бидэ тиихэдэ  Александр Пушкинай «Станционный смотритель» гэһэн зохёолоор табигдаһан зүжэгөө эльгээхэеэ байтараа, хаһымнай нээлгэн дүтэлһэн байжа, ошожо шадаагүй һэмди.

Энэ наадамай гаршаг соо зүжэг харалгын хажуугаар олон ондоо уулзалганууд, суглаа хуралдаанууд, хэмжээ ябуулганууд хараалагданхай байжа, манай театрай гүйсэдхэхы захирал Цыпилма Петровна Очирова театрай даргануудай түхэреэн шэрээдээ хабаадаа. Үндэһэтэнэй театрта ушардаг олон бэрхэшээлнүүд тухай ехэ шухала хөөрэлдөөн болоо. 

Сааашань хэлэхэдэ, «КОРЕЯ_03» гэһэн зүжэгнай «АртМиграция» гэжэ  манай гүрэнэй театрай ажаябуулагшадай Холбооной үнгэргэдэг залуу найруулагшадай наадамда уригдажа, сентябриин 15-да Москва хотодо харуулгадаха. Энэ зүжэгэй уран найруулагша Сойжин Жамбалова тус наадамда хоёрдохиёо шэлэн абтагдаба. 2017 ондо «Бэлшэрэй түүхэ» гэһэн зүжэгынь 100 гаран мэдүүлгэ сооһоо 7 зүжэгэй тоодо орожо, Москвада харуулагдаа бэлэй. Мүнөө жэл 82 театрай дундаһаа шэлэгдэбэбди, энэ наадамай харалганда найман театр зүжэгүүдээ дэлгээхэ.

«КОРЕЯ_03» зүжэгнай недондо жэл үнгэрһэн лабораториин үрэ дүн гээшэ. Театр соогоо «Мүнөө үеын буряад пьесэ» гэһэн тусхай һургуули эмхидхэдэгбди, тиигээд Үлзы Үлзытын гэһэн автор энэ түсэлэй үедэ пьесэеэ бэшээ. Зүжэг боложо табигдаад, наадамда уригдажа байхадаа, зандаа амжалта туйлаба гэжэ тоолонобди.  

Тэрэнэй хажуугаар манай театрай «Үншэн сагаан ботогон» гэһэн зүжэг баһа хоёр ехэ наадамда уригданхай. Сентябриин һүүл багаар Хабаровск хотодо «Алас Дурнын театрнуудай фестиваль» үнгэрхэ ба октябрь һара соо Москва хотодо «АртМиграция детям» гэһэн фестиваль болохо. Энэ зүжэгнай баһал манай театрай шэнжэлгын үрэ дүн гээшэ, тодорхойлон хэлэбэл, арадай аман зохёолой абдарһаа зохёолнуудые шэлэжэ, театрай хэлээр найруулан табиха тухай шэнжэлгэ, ажал ябуулаа һэмди. Энэ зүжэгнай урилга абажал байдаг, урзанда жэл «Байкальский талисман» гэһэн уласхоорондын наадамай лауреат боложо ерээ һэн.

    - Энэ намартаа манай театрай зүжэгшэд олон лэ газараар аяншалхань гэжэ ойлгобобди. Теэд, заншалта болоһон намарай тоглолтонууд хараалагдана гээшэ гү?  

- Хараалагдана даа, 2011 ондо Санкт-Петербургын театрай дээдэ һургуулиие түгэсэһэн дүрбэдэхи питерска студимнай тус һургуулияа дүүргэһээр 10 жэл болохонь. Энэ ойдонь зорюулагдаһан тоглолто түсэблэгдэнхэй. Арбаад хүбүүд басагад ехэ эршэтэй урлажа ябана, минии һанахада, бултадаа бэрхэ зүжэгшэд боложо байна.

Ород гүрэнэй габьяата зүжэгшэн Дарима Сангажаповагай ойн баярта зорюулгадаһан тоглолтыень үнгэргэхэбди. Дарима Базаржаповнагай урлаха хуби заяан тухай баримтата кино буулгагдажа байна, энэ буулгабариие тэрэл тоглолтын үедэ харагшадайнгаа урда дэлгэхэбди.

Тэрэнэй хажуугаар «Буряад хэлэнэй Үдэр» ба уласхоорондын хэмжээнэй «Эдир Будамшуу» урилдаан заншалта ёһоороо манай театрай дэргэдэ үнгэрхэ.

- Гастролинууд тухай асууха дуран хүрэнэ…

-  Иигээд үбшэ хабшанай бараг болоо һаань, улас доторойнгоо хэды аймагуудаар нүүдэл тоглотонуудтаяа ябаха дуран, хүсэл байна. «Буряад театр – буряад хэлэнэй гэгээн гуламта» гэһэн программатай тоглолто хараалагданхай. Хабаадаха зүжэгшэднай аргаахан бэлдэжэ эхилэнхэй.

- Ойн баярта хаһамнай урагшатай эхилжэ, ажалнай амжалтатай үргэлжэлэг лэ гэһэн уряа доро хөөрэлдөөгөө түгэсхэе, ажабайдалайнгаа саашанхи һонинуудаа дамжуулжал байхабди. Манай асуудалнуудта тодорхойгоор харюусаһандатнай баярые хүргэнэбди!

Намжилма Цыденова, театрай уран зохёолой таһагай мэргэжэлтэн