​Дүрэ бүхэн үнэншэмэ һайхан

Ородой Холбоото Уласай габьяата артист Должин Тангатова наһанайнгаа нэгэ дабаанда хүрэжэ, зохёохы ажалайнгаа тоосоо хэнэ.

Должин Тангатова

Бэлигтэй бүлэ

Ага аймагай Согто-Хангил нютагта Тангат Жаргал ахайтан гэжэ олон хүүгэдтэй, эбтэй эетэй гэр бүлэ ажаһуудаг һэн. Һургуулиин элдэб соёлой наадануудта хабаададаг бэлигтэйшүүлэй тоодо Цырендулма, Түмэн, Цыпелма, Дабаа, Цынжидма, Должин, Дагба гээд хүүгэдынь булта оролсодог бэлэй. Үшөө багашуулынь би хүсэд мэдэнэгүйл хаб. Эдэнэр бултадаа сэбэрхэн шарайтайнууд, зохидхон абари зантайнууд, дуу хүгжэм, хатар нааданда тон ехэ абьяастай байдаг. Дунда һургуулиин, нютагай соёлой байшангай ямар нэгэ хэмжээн энэ бүлын хабаадалгүйгөөр үнгэрдэггүй һааб даа. Цырендулма абгай ирагуу һайхан хоолойтойшье һаа, зоотехниг мэргэжэлтэй болоһоор, суг һураһан Далай Гунгаев хүбүүнтэй хуби заяагаа ниилүүлжэ, хонишод болоһоор, Россиин алдарта ажалай Геройн нэрэдэ нүхэртэеэ хүртэнхэй гээд, хүн зондоо һануулая.

Япон басаган шэнги дүрсэтэй, нариихан бэетэй, уран нугархай Цыпелма эгэшэнь хатаршанай харгы шэлээд, «Байгал» театрта гол хатаршанаар хүдэлһэн. Энэл абгайнгаа жэшээгээр, Должин хатаршан болохоб гэжэ хүсэдэг байгаа.

Абамни харгыем заажа үгөө

Тангатов Жаргал ахай ажалай хэрэгээр Улаан-Үдэ ерэхэдээл, Буряад драмын театрай зүжэг һонирхон харадаг һэн. Нэгэтэ театрай захирал зүжэгэй урда тээ тайзан дээрэһээ харагшадтаа хандажа, «Ленинградай театральна дээдэ һургуули Буряад драмын театрай артистые бэлдэхэ гэжэ залуу хүбүүд, басагадые урина, үхибүүдээ манда эльгээгыт», - гэжэ уряалһан байгаа. Жаргал ахай Цыпелма басагандаа һайнаар мэдэхыень даабари үгөөд, нютагаа бусаа бэлэй. Тиигэһээр уданшьегүй Улаан-Үдэһөө эльгээгдэһэн эгэшын бэшэг соо «Буряад үнэн» сониной хуудаһанһаа хайшалжа абтаһан соносхол ерээ бэлэй. Тиигэжэ Должин драмын артист болохо гэжэ зориһон юм.

Түрүүшын роль эрхим гэжэ тодороо

1988 ондо Должин Тангатова наһанайнгаа нүхэр Зоригто Ринчиновтэй хоюулаа суг һуража гараһан залуу бүлэг артистнартай Буряад драмын театрай богоһо алхан орожо, зүжэгшэнэй хүнгэн бэшэ ажал руу шунган ороһон намтартай. Должин ерэһэн лэ жэлээ монгол драматург С. Жаргалсайханай «Галаб эрьехэ үедэ» гэһэн зүжэгтэ Алтан үхинэй роль наадажа, «Эгээл эрхим дебют – 1989» гэһэн шанда хүртөө бэлэй.

Түрүүшын роль наадаһаар лэ, амжалта туйлаһан залуу артист харагшадайнгаа зүрхэ сэдьхэл буляагаа бшуу. Саашадаа Должинай наадаһан лэ роль ходол амжалтатай, урагшатай байгаа гэжэ хэлэбэлни, нютаг басагаяа үлүү магтажа байһан үйлэ бэшэ гэжэ уншагшад зүбшөөхэл байха. Хэдэн рольнуудые эрхим наадаһанайнгаа түлөө тэрэ оло дахин тэмдэглэгдэжэ, «Эхэнэрэй эгээл эрхим роль» гэһэн шангуудта ходол хүртэдэг ааб даа. «Лир хаанда» Корделиин роль, «Бальжан хатанда» Зэлмэ хатан, «Төөригдэһэн хуби заяанда» Жалма боложо наадахадаа, үнэн сэхэ, үнэншэмэ һайханаар даалгагдаһан дүрэеэ гаргажа шадаа. Мүнөөшье болотор тэрэ зүжэгүүдыень харагшад дурсан, үшөө дахин харадаг һаа гэжэ хүлеэн байдаг ха юм.

“Муу хүн гэжэ байдаггүй”

Гушан жэлэй туршада Должин Тангатова Буряад драмын театрай тайзан дээрэ хэды олон дүрэнүүдые байгуулааб даа. Һайншье, муушье, томошье, багашье нюурнуудые наадаа. Гэхэ зуура, Должин Жаргаловна роль гээшэ муу һайн, томо жэжэ гэжэ илгардаггүй, булта шухала, харюусалгатай байдаг гэжэ онсолбо.

- Ямаршье рольдо хүртэхэдөө, тэрэ нюурые ойлгожо, шэнжэлжэ, ехэ ажал хэнэбди. Энэ хүн муу гээд, муу хүниие наадаха бэшэ, харин энэ хүн юундэ иимэ муу юумэ хэнэб гэжэ бодомжолон, хамгаалжа нааданаш. Муу хүн байдаггүй, муу элдэб байдалда орожо, энэ хүн иимэ ябадал гаргана ха юм. Хүн бүхэндэ өөрын үнэн байдаг, - гэжэ Должин Тангатова тэмдэглэбэ.

Должиной наадаһан роль бүхэн ямар бэ даа нэгэ өөрын үнэн баримтатай, үнэн сэхэ байдаг шэнги. Ямаршье ушарта хуурмаг худал бэшэ, хэһэн хэрэгтээ этигэнги байдаг. Сэбэр сэхэ, һайхан һанаа бодолтой, сэбэрхэн арюухан басагадые гү, али һүүлэй үедэ нягтаар няалдаһан Эхын дүрэ гү, бултал Должиной өөрын сэдьхэлэй байдалай тэнсүүри, бодомжолһон бүхэ гол тайлбарилан харуулһан шэнги.

Эндэ һаяшаг табигдаһан «Оройтоһон дуранай охин» гэһэн зүжэгтэ Оля басаганай роль балайшье харагшадтаа һайшаагдахаар бэшэ, зүгөөр, тэрэнэй бүхы наһаараа ажаһууһан, ондоо байдал хараа үзөөгүй хүнэй өөрын үнэн баримта үнэмшэмэ сэхээр харуулагдаа ха юм. Тиимэһээ Должин Тангатовагай наадаһан рольнууд арюун һайхан хүүхэн, һаргама сэбэр хатан, гүн ухаатай Эжы болон үһэрилдөөтэ, арсалдаата эхэнэр, хүнгэн хүхюу, дорюун шууяатай һамган боложо, тайзан дээрэ харагдахадаа, зүжэгшэнэй дундаршагүй ехэ бэлигтэй байһанииень гэршэлнэ. Мүнөө болотороо Буряад драмын театрай репертуарһаа халяагүй Мэндсайханай «Эхэ» гэжэ зүжэгтэ Должин Жаргаловна Ородой Холбоото Уласай арадай артист Лариса Егороватай суг гол роль наадана. Энэ рольдо Должин Эхын дүрэ тон бэрхээр, тон үнэн сэхээр гаргажа шадаа. Энэ зүжэг 2007 ондо табигдаһаар арбан жэлэй туршада Буряад драмын тайзан дээрэһээ харагшадайнгаа зүрхэ сэдьхэл буляажал байна гүб даа.

Аха нүхэдтэй ажаллаха аза талаантай

Бэлигтэй эгэшэ нүхэр Лариса Ильиничнатай нэгэ роль наадажа, суг хамта тайзан хубаалдажа ябаһандаашье, мүн ахалагша бүлэг бэлигтэй артистнартай суг хамта ажаллаха заяатай байһандаа Должин ехэ баясадаг.

- Бидэ 1988 ондо Буряад театр ерэхэдэмнай, нэгэ нэгээр бидэниие бэлигтэй артистнарай гримёрконуудаар тараагаа һэн. Намда талаан буугаа гэжэ һанагшаб. Би Нина Токуренова, Людмила Дугарова, Марта Зоригтуева, Любовь Онгоева, Суранзан Жаргалова гэжэ бэлигтэй бэрхэ артистнуудтай нэгэ таһаг соо ороо һэм. Манай театрай артистнууд булта бэлигтэй бшуу. Тэдэнэй наадажа байхада, хүшэгын саанаһаа һэмээхэн зогсожо, бэлиг шадабарииень бэедээ шэнгээн абажа зогсодог һэм, - гэжэ Должин Тангатова хөөрэнэ.

Гэхэ зуура, зүжэгшэн болохо харгыдам өөрын мүр сараа үлээһэн, бодото багшамни гэжэ һанадаг хүмни Владимир Ильич Кондратьев юм. Уран найруулагшын 2010 ондо табиһан хитад драматург Цао Юянай «Гроза» гэжэ зүжэгтэ Должин Жаргаловна Лу Шипин гэдэг эхын гашуудал ехэтэ роль наадаа һэн. Баян Пу-Юань баян айлай басага һамга абахын тула багахан хүбүүтэй зараса эхэнэрые орхижо, хэды ехэ зоболон тэрэ эхэдэ асарааб даа. Энэ дүрэ байгуулхадаа, Должин сэдьхэлэй шанга элшэ хүсэ харуулжа, харагшадай зүрхэ буляагаа һэн гээд хүн зондоо һануулая.

Элдэб янзын, шанар шэнжын рольнуудые наадахадаа, Должиной байгаалиин бэлэглэһэн, түрэлхиин угаар дамжуулагдаһан гүн соохи арюухан сэдьхэлэй байдал, соёл, гүнзэгы мэдэрэл геройн дүрэ байгуулгада тон ехээр нүлөөлжэ туһалдаг гэлтэй. Сэдьхэл хүдэлгэмэ, уянгата зүжэгүүдтэ тон һайнаар өөрынгөө бэлиг шадабари гаргажа шададаг Должин Тангатовагай наадаһан геройнууд ухаатай, сэбэр сэхэ ябадалтай, өөрын хараа бодолтой байдаг. Юуб гэхэдэ, тэрэ хүнэй сэдьхэлэй байдал уран һайханаар харуулжа шададаг.

Хайрата багша В.И.Кондратьевтай

Кинодошье наададаг

Должин зүжэгүүдтэ наадахынгаа хажуугаар хэдэн кинофильмнүүдтэ наадаһан габьяатай. Эгээл түрүүшын кинороль хадаа «Хүнэй дайда хүйтэн байдаггүй» гэһэн фильмдэ Николай Бестужевай инаг амараг Анаа басаганай роль болоно. Һүүлдэнь манай Буряадта табигдаһан кинонуудта наадаа. Хоёр жэлэй саана Владимир Тумаевай табиһан «Белый ягель» гэжэ кинодо эхын дүрэ үнэншэмэ сэхээр харуулжа шадаа бшуу. Тиигэжэ эхын дүрэнүүдые наадажа, бодото ухаансар, гүнзэгы сэдьхэлтэй, энэрхы хандасатай эжын өөрын онсо дүрсэ байгуулдаг болонхой.

Должин Тангатова найдамтай гэрэй эзэн эхэнэр, наһанай нүхэр, хоёр басагадай эжы, хадам эжы, энэрхы сэдьхэлтэй нагаса эжы болонхой.

Шэнэ зүжэгтэ урина

Энэ долоон хоногой эсэстэ Россиин габьяата артист Должин Тангатова тэбхэр таби наһанайнгаа ойн баяр тэмдэглэнэ. Ойн баярай үдэшэдэнь зорюулжа, Буряад драмын театр шэнэ зүжэг табижа байна. Ямар зүжэг табиха тухай удаан саг соо тэдэ бодомжолоо. Должин театрай номой сан соо хэдэн зүжэгүүдые уншажа, бэдэржэ байтараа, гэнтэ найруулагша Владимир Кондратьевай буряадшалһан Надежда Птушкинагай «Пока она умирала» гэһэн пьесэ оложорхибо.

- Иигэжэ хайрата багшамни, Владимир Ильич, мүнөөшье намдаа туһалжа байна гэжэ мэдэрбэб. Жэнхэни буряад хэлэн дээрэ оршуулһан бүтээл зохидшоожо уншаад лэ, сэдьхэлдээ дүтөөр абаалби даа, - гэжэ Должин Жаргаловна хөөрэбэ.

«Эжыетнай эрьенгээ» гэһэн зүжэг уран найруулагша Баярма Жалцанова табина. Октябриин 21-22-ой үдэрнүүдтэ Буряад драмын театрай тайзан дээрэ шэнэ зүжэг харахыетнай уринабди.

Должин Тангатова, Зоригто Ринчинов

Должин Тангатова Михаил Елбоновтой

Буряад драмын театрай жасаһаа гэрэл зурагууд абтаба