Культура 15 сен 2016 1156

​Буряад театр "наадаар" хаһаяа нээбэ

Намарай һэрюухэн үдэрнүүдтэ Буряадаймнай уран һайханай бүлгэмүүд, театрнууд ээлжээтэ хаһаяа эхилжэ байна. Һаяхан Гүрэнэй Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ буряад драмын академическэ театр ородой мэдээжэ уран зохёолшо, классик Федор Михайлович Достоевскиин романаар бэшэгдэһэн «Наадан» гэһэн зүжэгөөр 85-дахи ойн баярта хаһаяа нээбэ.

Энэ романаа Ф. Достоевский өөрынгөө үнэн байдал дээрэ үндэһэлэн бэшэһэн гэжэ мэдэнэбди. Тэрэнэй гол удха хадаа хэтэдээ мүнхэ асуудалнуудай нэгэн, хүнэй шунахай һанал, абари зан дамжуулна. Хэр угһаа хүнүүд мүнгэ алта, эд зөөриеэ табижа, элдэб шунахай наадануудые наададаг байһан гээшэ. Тиимэһээ суута уран зохёолшын роман мүнөөшье сагта тааруу байһан зандаа.

Зүжэгые Москва хотоһоо уригдаһан режиссёр Владимир Бочаров найруулан табиһан байна. Хатарай талые баһал Москва хотоһоо урилгаар ерэһэн Мария Сиукаева табяа. Тиихэдэ хүгжэм болон оранжировкыень Монгол ороной Баатар Батзориг, Дахалэ ба Сойжин Жамбаловууд зохёогоо юм. Харин ородһоо буряад хэлэндэ Буряадай габьяата зүжэгшэн Дабацу Юндунова оршуулаа.

Зүжэгэй үйлэ ото нэгэ бүрэнхы байдалда үнгэрнэ. Тиихэдэ хара хубсаһатай артистнар нэрэ һурагүй иишэ тиишээ гүйлдэнэ, мүргэлдэнэ, унана. Энэ болбол нааданда тархияа мэнэршоод, казиногой хүхэ тамхинай утаанда һогтошоод, ондоо юумэ ойлгохоёо болишонхой хүнэй ухаан бодолой байдал харуулна гэжэ һанагдана. Хирэ хирэ болоод лэ табан хушуу малай дүрсэнүүд хабирсалдаха юм. Энэ Монгол угсаата зоной баһал анханһаа хойшо мүнөө болотор наададаг абари зан дамжуулжа, буряад маяг нэбтэрүүлнэ гээшэ. Театрай артистнар Булат Самбилов, Баста Цыденов, Бэлигто Дамбаев, Надежда Мунконова, Дарима Лубсанова, Лосолма Протасова, Сэнгэ Ломбоев, Баярта Ёндонов гэгшэд наадажа байһан геройнуудайнгаа дүрэнүүдые харагшадта тон наринаар, зүбөөр харуулжа, олоной анхарал татаба. Зүжэгэй гол үйлэдэгшэ нюур Хүгшэниие наадаһан Оросой Холбооной габьяата зүжэгшэн Дарима Сангажапова зандарһан хоолойтой «хүгшөөдэйн» сүхэришэгүй шанга абари зан, эрмэлзэл ехэ һайнаар дамжуулжа шадаа гэжэ тэмдэглэлтэй.


Автор: Елена Дамдинова
Описание: Зүжэгэй үйлэ ото нэгэ бүрэнхы байдалда үнгэрнэ


Автор: Елена Дамдинова
Описание: Энэ зүжэг нааданда тархияа мэнэршоод, казиногой хүхэ тамхинай утаанда һогтошоод, ондоо юумэ ойлгохоёо болишонхой хүнэй ухаан бодолой байдал харуулна

- Минии 70 наһанай ойн баярай дүтэлжэ байхадань, Эржэна Зугдаровна намда ерээд: «Танай хабаадалгатай нэгэ һайн зүжэг табиха байгаабди», - гээ юм һэн. Ехэ олон зүжэгүүдые, сценаринуудые уншаабди, тэрэ тоодо хари гүрэнэй. Тиижэ байтараа, Эржэна Зугдаровна Федор Достоевскиин «Игрок» зохёолоор һонирхоод лэ, залуу режиссёр Владимир Бочаровтой интернедээр холбоо байгуулаа. Хэршье залуу һаа, оюутан ябахадаа хэдэн зүжэгүүдые табиһан, бэрхэ хүбүүн. Тэрэшье һонирхожо, тон түрүүн: «Ехэ орёо, хүндэ дүрэ – хүгшөөдэйе наадаха актриса бии гү?» - гэжэ Бочаров һураа юм ха. Тиихэдэнь, Эржэна Зугдаровна: «Бии. Тиигээд лэ танда хандажа байнаб», - гэһэн. Тус зохёол айхабтар гүнзэгы удхатай томо роман гэжэ бултанда мэдээжэ. Достоевский гээшэмнай бэлигтэй зохёолшо ха юм даа. Ямаршье зохёолнуудыень («Идиот», «Братья Карамазовы», «Униженные и оскорблённые») абаад харахада, булта удхатай. Режиссёр өөрөө инсценировко хээд, май һарада ерэжэ, арбаад үдэр эндэ ажаллаа. Ородоор бэшээд, артистнарые хараад, танилсаад, психологическа ажал хэжэ, нэгэдэхи акт дээрэ хүдэлөө. Ябахынгаа урда тээ сценари бэшэжэ дүүргээд, минии наадаха, дуугаралсаха диалог харуулаа. Бүхэли зун тэрээн дээрэнь хүдэлөөб, бэлдээб. Энэ зун ерэхэдээ, үнөөхил залуушуулаар нэгэдэхи акт дээрэ хүдэлхэдэнь, ехэтэ һанаагаа зобожо, унтаха нойргүй боложо эхилээб. Тиигэжэ байтараа, миниингээ дүрэ дээрэ хүдэлжэ эхилхэдээ, гэнтэ суг наадаха, диалог хэхэ геройнуудни: Генерал, Полина, Алексей Ивановичшье булта үгы байшаба. Тиихэдэнь өөрөө өөртэеэ хөөрэлдэжэ байгаад, гансаараа тэдэнэй түлөө наадаха баатай болооб. Ямар хүгшэн гээшэб? Юунэй түлөө Москваһаа аяар наашаа ерээб? Тэрэ муу һанаатай, үхэхыемни хүлеэжэ байһан түрэлтэеэ уулзажа, нюдэ руунь хараха гэжэ ерэхэдээ, хайшан гээд, ямархан юумэ орожо ерэхэ болонобиб гэжэ харуулха ёһотой ха юмбиб. Анхан хуу диалог байһан аад, гансаараа энээниие наадаха болошооб. Хүндэшэг байгаа, тиигэбэшье нэгэ бүтэн зүжэг болоходоо, бага сага ойлгосотой боложо эхилээ һэн.

Иигэжэ хүнэй хомхой һанал, шунал харуулжа, «хүнэй наһан хадаа – наадан» гэжэ Достоевскиин хэлэһэн үгэнүүдые харагшадта дамжуулхые оролдоһон байнабди, - гэжэ Дарима Базаржаповна хөөрэбэ.

Үнэхөөр, энэ зүжэг орёо, хүндэшье һаа, гүнзэгы удхатай. Теэд мүнөөнэй үндэр наһатайшуул Достоевскиин зохёол һайн мэдэхэгүй һаа, ойлгохонь хүшэршэг байха гэжэ һанагдана. Түргэ түргөөр гүйлдэһэн зоной, түрүүшын актда багша Алексей Ивановичай, генералай, француз эхэнэрэй болон бусадай ойлгосогүй хөөрэлдөөн ехэ хүндэшэг. Хоёрдохи актда Хүгшэнэй орожо ерэхэдэ, юумэн ябан ошон һууридаа орожо эхилнэ. Энэ хадаа режиссёрой өөрын онсо хараа бодол гээшэ. Харин энээниие ойлгожо, зүбөөр наадажа шадаһан артистнар зүжэгэй гол удхые һайнаар зураглан, харагшадта дамжуулаа гээд һанагдана.

Автор: Елена ДАМДИНОВА