Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Гүрэнэй академическа Буряад драмын театр “Эдир драматург” гэһэн түсэл бэелүүлжэ эхилбэ. Ямар удхатай, ямар хараа бодолтой түсэл гээшэб гэжэ театрай уран һайханай талые даагша Эржена Жамбалова тайлбарилжа үгэбэ.

- Эржена Зугдаровна! Буряад драмын театр элдэб онол аргануудые бэдэржэ, ажалаа шэнэ түхэлөөр ябуулна гээшэ. Энэ удаа “Эдир драматург” гэһэн ехэ һонин түсэл эхилбэт. Ямар удха шанартай хэрэг гээшэб?

- Үнэхөөрөө, манай театр зүжэг табихадаа, элдэб арга хэрэглэнэ. Драматург найруулагшатай суг хамта хүдэлөөдшье туршана. Гэхэ зуура, драматургын оньһото һуралсалай үндэһэн хэрэгтэйл даа. Өөһэдын, буряад драматургые һургаха хүсэл байна. Буряадаар бэшэдэг, дуугардаг хүниие Москва руу һуралсалда эльгээхэдэшни, тэрэшни тон драматург болохо гү, бү мэдэе. Тиимэл хадань, зохёохы лаборатори эмхидхэжэ, өөһэдөө хүмүүжүүлжэ һургаха гэжэ бодомжолообди. Нёдондо Ород зүжэгэй театрай үндэһэн дээрэ залуу эдир драматургнуудай лаборатори ажалаа ябуулаа һэн. Мүн залуу драматургнууд бүхы гүрэнөөр ябажа, эдир һурагшадтай уулзажа, драматургын һуралсал эмхидхэнэ. Найман хоногой туршада эдиршүүл зүжэгүүдые бэшэжэ туршана, тэдэнииень зүбшэлсэжэ, зүжэгэй түхэл оньһондо һургана. Хажуугаарнь мүнөө үеын үхибүүд юун тухай бодомжолноб, юун тэдэнэй зүрхэ сэдьхэл хүдэлгэнэб, юугээр һонирхоноб гэжэ шэнжэлэн, эдиршүүлэй сэдьхэлэй хүбшэргэй хүдэлгэжэ шадана. Үхибүүд бодолоо гаргажа һурана. Тэрээн шэнгеэр бидэшье лаборатори байгуулжа туршахамнай.

- Ямар аргаар үнгэрхэ гээшэб?

- Бүхыдөө түсэл Буряадай Соёлой яаманай дэмжэлтээр бэелүүлэгдэнэ. Мүн уласаймнай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаман баһа хабаадана. Аймагуудай бүхы һургуулинууд руу түсэлэй гурим эльгээгдээ. Энэмнай харалган гү, али фестиваль бэшэ, харин һуралсал болоно. Мэдүүлгэеэ эльгээһэн үхибүүд манай театр ерэжэ, 8 хоногой туршада Ород гүрэнэй мэдээжэ драматургнуудтай һуралсал гараха. Тиигээд дээрэ хэлэгдэһэн, мүн ондоо хотонуудта эмхидхэгдэһэн хэмжээнүүдһээ ямар онсо илгаатайб гэхэдэ, һуралсалай удаа гурбан үдэрэй туршада хэдэн найруулагшад һурагшадай туршалгануудаар багахан зүжэгхэнүүдые табиха. Бүхы артистнараа хубаахабди, дуталдаа һаань, “Үльгэр” театрай буряад хэлэтэй артистнарые урихабди.

- Хэзээ үнгэргэгдэхэб, хэдыдэхи ангинуудай һурагшад хабаадуулагдахаб, тэдэндэ ямар эрилтэ табигдахаб гэжэ тодорхойлжо үгыт даа.

- Мүнөө дээрээ мэдүүлгэнүүд орожо байна. Ганса мэдүүлгэ бэшэ, һурагшадай туршалганууд эльгээгдэхэ ёһотой. Бүхы һургуулинуудаар мэдээсэгдэнэ. Зарим багшанар бидэниие хүсэд ойлгоогүй, зариманиинь үшөө харюу үгөөдүй. Эндэ үхибүүд уг гарбал, тоонто нютаг тухайгаа юрэ үгүүлэлнүүдые бэшэхэ бэшэ. Багахан онтохон гү, али ямар нэгэ ушар тухай хөөрөөн болохо ёһотой. Тэрээн соонь гол нюурнууд байха, тэдэнь өөһэд хоорондоо харилсаха, ямар бэ даа нэгэ ушар, үйлэ заатагүй байха ёһотой. Буряад хэлэеэ һайн мэдэхэ, ямар нэгэ ушар тухай зохёожо, һанамжалжа бэшэхэ аргатай үхибүүд хэрэгтэйл даа. Анхан энэ түсэл зохёожо байхадаа, харалган мэтээр үнгэргөөд, илагшадтань иимэ һуралсал эмхидхэхэ гэжэ һанаабди. Тиигэһээр дүршэлтэй драматургын хүтэлбэри доро һуралсал гараад, магад, зүжэг зохёожо һураха гэжэ бодоод, бэшэжэ шадаха үхибүүдые бултыень хабаадуулха болообди. 15-20 һурагша ерэбэл, һайн бэлэй. Мүнөө дээрээ Хурамхаан аймагай Барханһаа 3 үхибүүн, Түнхэн аймагай Харбяангууд ба Хужар нютагуудһаа – 2, Мухар–Шэбэр аймагай Хүһөөшэһөө – 1, Зэдэ аймагай Сагаатаһаа – 1, тиихэдэ Агын 1 дүгээр дунда һургуулиһаа 4 үхибүүн мэдүүлгэеэ, ажалнуудаа эльгээгээд байна. Тиигэжэ мартын 19-һөө эхилжэ, найман хоногой туршада лабораториин һуралсал үнгэрхэ. Удаань мартын 28-30-ай үдэрнүүдтэ багахан зүжэгүүд табигдаад, мартын 31-дэ Буряад театраймнай тайзан дээрэ бүхэли үдэрөө табигдаха.

- Эржена Зугдаровна, эдир драматургнууд һуралсал гараба гэебди. Саашанхи хараа түсэбүүд тухай хөөрэжэ үгыт даа. Ганса энэ һуралсалаар дүүрэшэхэгүй ёһотой.

- Манай һанал ехэ даа, гүн ехэ хараатай. Һанаһан юумэеэ хэлэжэ байхада, хооһон үгэ болонгүй, бодорхой бэелүүлэгдэшэхэл ёһотой. Гэнтэ эдэ үхибүүд ехэ һайнаар зүжэг бэшэжэрхиг даа. Тиибэлнь драматург туһатай заабари зүбшэл үгэхэ, бидэшье хамһалсахабди. Харин тэрэ ажалаа үргэлжэлүүлжэ, бүрин томо зүжэг болгожорхёо һаань, 2019 ондо театртаа найруулан табижашье болохобди. Саашадаа тэдэ үхибүүдые һургажа, дунда һургуулияа дүүргэхэдэнь, Москва хото руу драматургын, уран зохёолшоной дээдэ һургуулида эльгээхэмнай магадгүй.

- Лабораторидо хабаадаха үхибүүд Улаан-Үдэ ерэжэ, хоёр долоон хоногой туршада эндэ байха болоно гү? Энэнь мүнгэ зөөриин талаар ехэ гаргашатай ха юм.

- Тиимэл даа. Мэдээжэ драматургнуудай ажалайнь хүлһэн, харгын, мүн эндэ байрлуулха мүнгэн гээд лэ, эдэ бүхы гаргашануудые Буряад Уласай Соёлой яаман һомолоо. Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаман баһал манай түсэл дэмжэхэ. Үхибүүдые һайн газарта байрлуулха, эдеэ хоолоор хангаха, шэрэхэ унаа гэхэ мэтэһээ эхилээд, олон асуудалнууд мүнөө шиидхэгдэжэ байна. Болбосоролой яаман үшөө нэгэ ехэ дэмжэлтэ үзүүлхэ. Юуб гэхэдэ, “Эдир драматург” гэһэн түсэлдэ хабаадагшадай бэшэһэн бүхы бүтээлнүүдые нэгэ согсолбори болгожо, хэблүүлжэ үгэхэ бшуу. Гадна үхибүүд Улаан-Үдэ ерээд, газаашье гарангүй, юумэ бэшэжэл байха бэшэ: тэдэнэй амаралгын һонирхолтой хэмжээ ябуулганууд баһа эмхидхэгдэхэ. Дунда һургуули дүүргэхын шалгалта барихаяа байһан 11-дэхи ангиин һурагшадые хабаадуулнагүйбди, тэдэмнай сүлөөгүй ха юм даа. Ехэнхинь 8-дахи, 10-дахи ангиин һурагшад, мүн 9-дэхи ангииншье үхибүүд һайн дураараа хабаадана бэзэ.

- Шэнэ түсэлдэтнай амжалта хүсэе. Үнэхөөрөөшье, буряад драматургнуудай зүжэгүүд мүндэлжэ, Буряад театртамнай урагшатай табигдажа байг лэ даа!

Мүнөөдэр, февралиин 28-да, мэдүүлгэнүүдые тушааха һүүлшын үдэр. Гэбэшье, Буряад театр руу хонходожо, ямар нэгэ шалтагаар хойнотожо байһанаа ойлгуулбалнь, һурагшадай ажалнууд абтахал байха.

Иигэжэ буряад хэлэн дээрээ бэшэдэг эдир драматургнуудай һуралсал эмхидхэлгэ хадаа ехэл дэмбэрэлтэй хэрэг гээшэ. Мүн ганса эдиршүүлэй дунда бэшэ, мүн томошуулайшье дунда иимэ һуралсал эмхидхэбэл, тон һайн бэлэй.

Цырегма САМПИЛОВА хөөрэлдэбэ, Буряад Унэн